Alzheimer Hastalığı ve Tedavisi

Alzheimer

Alzheimer Hastalığı Nedir

Yaşlandıkça, insanların hafızalarında ve günlük aktivitelerinde düşüş görülmesi normaldir. Ancak bu gerilemenin beklenenden daha hızlı gerçekleşmesi, insanları ve ailelerini olumsuz yönde etkileyen demans hastalığına işarettir.

Alzheimer ise demans hastalığı daha şiddetli hale geldiğinde, beyin işlevinde birincil rol oynayan hücrelerin ölmesiyle ortaya çıkmaktadır. Alzheimer hastalığı halk arasında bunama olarak da adlandırılmaktadır. Alzheimer; hafıza, akıl yürütme, yargılama, konuşma, anlama ve fiziksel aktiviteler gibi yeteneklerin kaybına sebep olan nörolojik bir hastalık türüdür. Alzheimer psikolojik rahatsızlıklarla karıştırılmamalıdır.

Alzheimer hastalığı, 65 yaş üzerindeki her 15 kişiden birinde (%7) görülürken, 85 yaş üzerinde neredeyse her iki kişiden birinde (%50) görülmektedir.

Alzheimer hastaları, hastalıkları sebebiyle çoğu zaman bilinçsiz davranışlar sergilese de zaman zaman bilinçli davranışlar da sergileyebilmektedir. Bu durum hasta yakınlarını, hastanın rol ya da huysuzluk yaptığı düşüncesine sevk etmemelidir. Hasta yakınları her zaman için şefkatli ve anlayışlı olmalıdır. Hastanın her olağan dışı davranışında, hastanın sağlıklı günlerinde bu şekilde olmadığı hatırlanmalı, hastanın Alzheimer hastalığı sebebiyle istem dışı bu durumda olduğu idrak edilmelidir.

Alzheimer Hastalığının Nedenleri

Araştırmalarda hastalığın kesin nedeni henüz tespit edilememiş olsa da, Alzheimer hastalığının gelişimine her bireye özgü farklı faktörlerin yol açtığı değerlendirilmektedir. Alzheimer hastalığının gelişme riskini artıran etkenler; yaş, genetik faktörler, kafa travması, bazı zehirlenmeler, beyin hücrelerinde protein birikmesi, kalp veya kan damarları ile ilgili dolaşım sistemi hastalıkları (kardiyovasküler hastalık), obezite, metabolik sendrom, sinirsel bozukluklar, kontrol edilemeyen hipertansiyon, vücutta görülen kimyasal dengesizlikler, bağışıklık sistemindeki bozukluklar ve diyabet şeklinde sıralanabilir.

Genetik faktörler hastalığın sebepleri arasında ön sırada yer almaktadır. Aileden herhangi biri Alzheimer hastalığına yakalandıysa, o ailede Alzheimer hastalığının gelişme riski sadece hastalığa yakalanan kişiyle sınırlı kalabileceği gibi, ailenin diğer üyeleri için hastalık riski 2-3 katına çıkabilmektedir.

Alzheimer hastalığında öncelikli hedef semptomların görülmeye başlanmasından önce hastalığın önlenmesidir. Semptomlar görülmeye başlandıysa, hastalığa sebep olan faktörler belirlenerek hastalığın ilerlemesinin yavaşlatılması veya durdurulması amaçlanmaktadır.

Alzheimer Hastalığının Belirtileri

  • Kişinin günlük aktivitelerini sekteye uğratan hafıza kaybı: Alzheimer hastalığının genellikle ilk belirtisi hafıza kaybıdır. Hafıza kaybı ilk başlarda genellikle önemsenmese de problemin basit bir unutkanlıktan daha ciddi olduğu hızla netleşir. Alzheimer hastaları özellikle son olaylar olmak üzere sık sık bir şeyleri unutur ve genellikle unuttukları şeyleri kendilerini zorlasalar da hatırlayamazlar.
  • Bilinen görevleri yerine getirme zorluğu: Alzheimer hastaları, yemek hazırlamak gibi yaşamları boyunca gerçekleştirdikleri görevleri yerine getirmekte güçlük çekerler. El aletlerini kullanırken oldukça zorlanırlar.
  • Dil sorunları: Alzheimer hastaları basit kelimeleri unutarak cümleleri anlaşılması güç kelimelerle kurabilirler. Ayrıca bir sözcükteki bir ses yerine başka bir sesin kullanılmasını ifade eden fonemik sözel parafaziyi de kullanabilirler. Örneğin, “kedi” yerine “tedi”, “keman” yerine “aslan” diyebilirler.
  • Zaman veya mekanda yönlendirme kaybı: Alzheimer hastaları kendi sokaklarında kaybolabilirler, oraya nasıl geldiklerini veya eve nasıl gideceklerini unutabilirler. Mahallelerinde saatlerce dolaşabilirler, evden kaçarak hiç bilmedikleri yerlere yürüyerek gidebilirler. Ayrıca, günün tarihini hatırlamakta güçlük çekebilirler.
  • Yargıda bozukluk: Alzheimer hastaları, kendilerinde tedavi edilmesi gereken bir sağlık sorununu algılayamayabilir veya dışarısı sıcak olmasına rağmen kalın kıyafetler giyebilir.
  • Soyut görevleri yerine getirmekte güçlük çekme: Alzheimer hastaları, bazı soyut görevleri yerine getirmekte zorlanabilir. Örneğin, paranın üzerindeki rakamların ne ifade ettiğini anlayamayabilirler veya birden fazla aktarma gerektiren toplu taşıma araçlarıyla yolculuk planlaması yapmakta sıkıntı çekebilirler.
  • Yersiz nesneler: Alzheimer hastalarında; buzdolabına ütü, şeker kutusuna saat koymak gibi eşyaları uygun olmayan yerlere koyma davranışları görülebilir.
  • Ruh hali veya davranış değişiklikleri: Alzheimer hastaları hızlı ruh hali dalgalanmalarına sahip olabilirler. Örneğin, sakin bir ortamda iken belirgin bir sebep olmadan aniden gözyaşlarına boğulabilirler veya birden öfkeli bir hale gelebilirler.
  • Kişilikteki değişiklikler: Alzheimer hastaları; şaşkın, her şeyden korku duyan ve güvensiz bir kişilik halini alabilmektedir. Kendileri için anormal olan davranışları sergileyebilirler.
  • İlgi kaybı: Alzheimer hastaları günlük hayatlarında çok pasif hale gelerek herhangi bir etkinliğe katılmak için çevrelerinin teşvik etmelerine ihtiyaç duyabilirler.
  • Davranışsal veya psikolojik sorunlar: Hastalarda asosyal davranışlar gelişebilir. Etrafındakilere ve konuşulan konulara karşı ilgisiz kalma, arkadaşlarıyla irtibat kesme, boş vakitlerinde yapmış olduğu aktivitelerden vazgeçme durumları gözlenebilir.

Bunların yanında Alzheimer hastalarında aşağıdaki durumlar gözlenebilir:

  • Mutlu ve çok enerjik olma
  • Gürültülü davranış
  • Sinirlilik
  • Sözlü ve fiziksel agresiflik
  • Uykusuzluk hastalığı
  • Her şeyden şüphe duyma
  • Yavaş hareketler yapma

Alzheimer Evreleri

Alzheimer hastalığı, belirtilerin üst üste gelebileceği üç evre üzerinde gelişir.

1. Aşama: Başlangıç Evresi (Hafif Düzey)

  • Alzheimer hastalığının başlangıç evresinde, hasta asgari yardım ile nispeten bağımsız bir yaşam sürdürebilir.
  • Hastada kısa süreli hafıza kayıpları görülebilir; ancak hasta hala geçmişe dönük anıları hatırlayabilme becerisine sahiptir.
  • Hastada konsantrasyon zorlukları başlar. Kendisine verilen talimatları anlayamama ve yerine getirememe durumları görülebilir. Tarihleri ve kişilerin isimlerini unutmaya başlar.
  • Hastada değişken ruh hali gözlenmekle birlikte depresyon belirtileri de görülebilir.
  • Hastaların sinirli ve kaygılı durumları ön plana çıkar. Hastalar çevresindeki olaylara karşı ilgisiz olmaya başlar.
  • Yemek yerken çatal ve kaşığı tam olarak tutamama ya da ağza denk getirememe gibi koordinasyon bozuklukları görülebilir.
  • Hasta; faturalarını, kredi kartı borçlarını, evin kirasını ödemeyi unutabilir.

2. Aşama: Orta Evre

  • Hastalık ilerledikçe unutkanlık düzeyi artmaya ve günlük yaşamı daha çok etkilemeye başlar.
  • Hasta kendi geçmişi ile ilgili anılarını hatırlamakta oldukça güçlük çeker.
  • Hasta ailesindeki bireyler de dahil olmak üzere, kişileri tanımamaya başlar.
  • Hasta zaman ve mekan konusunda unutkanlık yaşar ve kendi başına bırakıldığında kaybolur.
  • Hastada inatlaşma ile birlikte hırçınlık ve saldırganlık durumu ön plana çıkar.
  • Hastanın tek başına sorunsuz bir şekilde yaşaması imkansız bir hale gelir. Hastaya; banyo, giyinme, tırnak kesme, temizlik gibi ihtiyaçlarını hatırlatmak gerekebilir.
  • Hastanın tek başına alışveriş yapması güçleşir.
  • Hatanın uyku düzeninde bozukluk, iştahında düzensizlik, konuşmasında kelimeleri ya da heceleri karıştırma gibi durumlar görülür.
  • Hastalarda bilinçsizce evden çıkarak gezinme nöbetleri başlar.
  • Hasta çevresindekileri güç durumda bırakacak inandırıcı yalanlar söyleyebilmektedir.

3. Aşama: İleri Evre

  • Hasta yakın geçmişi hatırlayamaz. Hastanın hatırlayamama durumu, yakın geçmişten uzak geçmişe doğru devam eder.
  • Hasta kendilerine söylenenleri anlayamamaya ve kendilerini ifade edememeye başlar.
  • Hastalık ilerledikçe hastanın konuşma kabiliyetinde kayıplar gözlenir ve hasta iletişim kurmak için gözyaşı, homurdanma gibi yöntemler kullanmaya başlar.
  • Hastada hareketsizlik, uyku ya da uzanma durumu maksimum düzeydedir.
  • Hastada doğal fonksiyon kayıplarıyla birlikte idrar kaçırma, yeme – yutma güçlükleri ve kilo kaybı gözlenir.
  • Hasta tek başına giyinemez, yıkanamaz ve tuvalet ihtiyacını karşılayamaz.
  • Hasta son döneminde yardım almaksızın yürüyemez, söylenenleri anlayamaz, bırakıldığı yerde durur ve en sonunda yatağa bağımlı hale gelir.

Alzheimer Hastalığının Tedavisi

Alzheimer hastalığının tedavisi günümüzde mevcut değildir ancak hastalığı yavaşlatıcı, mutlaka doktor kontrolünde kullanılması gereken ilaçlar bulunmaktadır. Asetilkolin; uyku, rüya, öğrenme ve hafıza ile ilgili beyinde yer alan kimyasal bir ileticidir. Alzheimer hastalarında asetilkolin üreten hücreler ilk önce ölür ve bunun sonucunda hafıza kayıpları yaşanır. Asetilkolinesteraz (kısaca kolinesteraz) ise asetilkolini asetat ve kolin olarak parçalayan bir enzimdir.

Bu bilgiler ışığında Alzheimer hastalarında genel olarak:

  • Hastalığın tüm evrelerinde asetilkolinesteraz yavaşlatıcı ilaçlar kullanılır.
  • Hastalığın orta ve ileri evrelerinde asetilkolinesteraz yavaşlatıcı ilaçlara ek olarak beyinde glumat olarak adlandırılan maddeyi azaltıcı ilaçlar kullanılır.

Asetilkolin seviyesindeki azalma, Demans ve Alzheimer hastalıklarına yakalanma risklerini arttırmaktadır. Asetilkolin üretimini arttırıcı besinleri tüketmek ya da ilaçları kullanmak, Alzheimer’a yakalanma riskini düşürmekle birlikte Alzheimer hastalığına yakalanmış kişilerde de hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaktadır. Asetilkolin üretiminde (sentezinde) kolin (bir çeşit B vitamini) ve lesitin desteği en ön sırada yer almaktadır.

Asetilkolin üretimini arttırıcı besinler:

  • Deniz ürünleri, yeşil yapraklı sebzeler, bakliyatlar, süt ürünleri ve yumurta vücuttaki lesitin miktarını arttırarak Asetilkolin üretimine yardımcı olmaktadır.
  • Brokoli, karnabahar, soya fasülyesi, kuru baklagiller, et, sakatat, deniz ürünleri, yumurta, süt ürünleri ve ceviz kolin (B vitamini) açısından zengin olduğundan Asetilkolin üretimine yardımcı olmaktadır.

Alzheimer Hastaları için Alınabilecek Tedbirler

  • Öncelikle hasta hiç bir şekilde evde yalnız bırakılmamalıdır.
  • Hastanın kaçma riskine karşı, dış kapı hastanın açamayacağı şekilde kilitli tutulmalıdır.
  • Hastanın kaçma veya atlama riskine karşı pencereler emniyetli hale getirilmelidir.
  • Her türlü tedbire rağmen, hastanın kaçması veya kaybolması ihtimallerine karşı hastanın üzerinde hastanın konumunu takip etmeye yarayacak bir çip veya cihaz bulundurulmalıdır.
  • Hastanın üzerinde hastanın Alzheimer hastası olduğunu belirten; isim, telefon ve mümkünse adresinin yazılı olduğu bir bileklik ya da kolye şeklinde bir künye bulundurulmalıdır.

Alzheimer Hastalarının Yaşam Süresi

Beslenme, genetik faktörler, tedavi ve bakım şekli hastanın yaşam süresini etkileyebilmekle birlikte; Alzheimer hastalarının ortalama yaşam süresinin hastalık belirtilerinin görülmesinden itibaren 6 – 7 yıl olduğu gözlenmiştir.

Scroll to Top